ESKİPAZAR’A RAĞBET OLSAYDI

ORDU’YA NUR YAĞARDI!..

                   Merhum Üstad Sıtkı ÇEBİ’nin, ORDU TARİHİ ve 50. YILDA ORDU ŞEHRİ isimli kitabı 1973 yılında, Ordu Ticaret ve Sanayi Odası’nın 4. yayını olarak basılmış. Ordu İmam-Hatip Okulu’nda okuduğum o yıllarda almışım kitabı. Ve, daha o yıllarda başlayan bir âdet üzre hemen naylonla kaplamışım. Öyle yapmasaydım, ödevler ya da meraklar dolayısıyla elden ele dolaşan bu kitap, büyük bir ihtimâlle böyle yemyeşil rengiyle, o bahar tarâvetiyle karşımda duruyor olamayacaktı. Evet, kitabın arka yüzünü çevirince, 7-B 635 Aralık 74 kaydını gördüm. Demek ki kitabı, son sınıfta okuduğum o târihte görüp almışım. Rahmetliyle tanışmamız ise bu kitaptan yaklaşık 20 sene sonraya tevâfuk ediyor.

                   Şimdi bakıyorum da, elimdeki kitap târih olmuş. Zaman geçtikçe daha da kıymetlenecek şüphesiz. Yıllar sonra bu kitaba baktığımda, orijinâl bilgiler, belgeler ve fotoğraflar olduğunu görüyorum. Nur içinde yat üstad diyorum tekrar.

                   Sözü şuraya getireceğim: Geçen hafta sonu köyden dönerken dikkâtimi çekti. Eskipazar Câmii’nin yanında, yol kenarında büyük bir faaliyet var. Her hâlde Eskipazar Câmii ve çevresi restore ediliyor dedim. Çünkü, Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün, -Ordu’muzda da örnekleri görüldüğü gibi- Türkiye çapında, hattâ yurt dışında yaptığı kapsamlı ve geniş restorasyon hamlelerini biliyoruz.  Bu konudaki iddialı açıklamalarına şâhit oluyoruz. Ünyedeki Saray Câmii’ni bir görünüz. Çok çok güzel oldu. Bizim Hükümet Câmii ve Yalı Cami de öyle. Sıranın Eskipazar Câmii’ne gelmiş olduğunu düşünmüştüm. Fakat yapılanın Şehitlik olduğunu öğrendim. Belki de buradan sonra sıra oraya gelecektir. Şehitliğin buraya yapılması da isâbet olmuş. Şehitlikle bütünleşmiş Eskipazar Câmii, hamamları ve meydana çıkarılacak diğer birimleriyle birlikte tam bir külliyeye dönüşecektir. Yukarda adı geçen kitapta ESKİPAZAR HARABELERİ alt başlığıyle verilen bölümde câmiyle ilgili olarak şu bilgiler yer alıyor:

                   “Şehrin 4 km kadar güneydoğusunda Eskipazar Köyü, topraklarından geçen Civil Deresi’nin kenarında, geniş bir düzlükte, şerefesinden yukarısı yıkılmış minareli bir cami görülür. Bu caminin yerinde, Bayramlı’nın ilk kurulduğu yıllarda yapılan bir başka cami vardı. Zamanla harap olan bu cami, Şarkîkarahisar Mutasarrıfı Battal Hüseyin Paşa tarafından Hicrî 1197 de tamir edilerek, tamir kitabesi giriş kapısının üzerine konulmuştur. 1939 zelzelesinde tamamen harap olduğu için, temellerine kadar yıkılan cami, taş duvar örgülü, 4 satıhlı çatı ile ve eskisinden biraz daha küçültülerek, sade bir şekilde inşa edilmiş, Battal Hüseyin Paşa’nın tâmir kitâbesi tekrar eski yerine, giriş kapısı kemeri üzerine yerleştirilmiştir.

                   Eskipazar Camii, bazı vesikalarda (Ordu Camii) olarak da geçmektedir. Caminin Selçuklu mimarîsi tarzında kûfî yazılarla süslü kapısı, minber kapısı, pencere kapakları 1936 yılında Ankara Etnoğrafya Müzesi’ne gönderilmiştir. Bugünkü caminin kırmızı taştan yontulmuş minaresi, 1877 yılında Katırcıoğlu Hacı Mustafa Ağa tarafından, kısmen harap bir halde duran eski kürsü ve pabuç üzerine yeniden yaptırılmıştır.

                   Caminin etrafında eski ve yeni kabirlerin teşkil ettiği büyük bir mezarlık vardır.

                   Caminin Kitâbesi, hava şartlarıyla bozulmuş, yer yer kelimeler silinmiş ve okunmaz bir hâle gelmiştir.”

                   Kitapta daha sonra, okunabildiği kadarıyle kitâbenin metni veriliyor. Civârdaki mezar kitâbelerinden örnekler sunuluyor. Şu anda, harâbe hâlde bulunan hamamlarla ilgili bilgi ve resimlere yer veriliyor. Yakındaki Hatipli Köyü Mezarlığındaki 15. yüzyıla âit mezar taşları ve kitâbelerin fotoğrafları ve metinlerinden örnekler gösteriliyor.

                   Yine, Sıtkı ÇEBİ üstadımızın da hazırlık komitesinde yer aldığı 97 ORDU YILLIĞI’nda verilen bilgilere göre, bu Câmiin ilk yapılışı BEYLİKLER DÖNEMİ’ne dayanmaktadır. Belki de çoğu şu anda kaybolmuş bu eserlerin kalan kısmının ihyâsı ve hattâ dönemsel örnekleri projelendirilerek yeniden inşâsı gerekiyor.

                   Mevcut durumuyla geniş bir avlusu bulunan, kenarından geçen deresiyle, hamamları ve mezarlığı, yeni yapılmakta olan şehitlikle birlikte büyük bir külliye olabilecek bu eserin ihyâ projesi, târihi, kültür ve medeniyeti konusunda duyarlılığından şüphe etmediğimiz hükümetimiz, aynı zamanda hemşehrimiz olan Kültür Bakanımız, olağanüstü gayretlere imza atan Vakıflar Genel Müdürlüğümüz ve Kültür Turizm İl Müdürlüğümüzün âcil teveccühleriyle mutlu sonuca ulaşacaktır. Kurul Yerleşmeleri, Yason Kilisesi ve Ünye Kalesi benzeri bir hamle Eskipazar Külliyesi için de gereklidir. Bu, bu iktidar zamânında, hem tek olup güçlüyken ve hem de misyon olarak yakınken yapılmazsa ne zaman yapılacaktır? Bu fırsat es geçilecek bir fırsat değildir ve mâzeret üretme hakkı tanımayan önemde bir meseledir.

                   Üstad Sıtkı ÇEBİ’nin kitabı yazdığı yıllarda bu câmiyle ilgilenilse, güzel bir restorasyon yapılsaydı, burası Ordu’muzun kâlbi olabilirdi. Yine de olabilir. Gerçi son durumunu bilmiyoruz. Sıtkı ÇEBİ merhumun sözünü ettiği kitabelere ulaşılabilir mi? Tekrar geri kazanılması mümkün mü? Îmar, tâmir ya da inşâ için resmî imkân ve prosedür nedir?

                   Bilmiyorum doğrusu. Ancak bildiğim bir şey varsa, bu külliye Ordu ve gelecek nesillerimiz için, bizler tarafından behemahal ve hemen değerlendirilmesi gereken bir sorumluluktur. Elinde imkân ve fırsat olanların bilgi ve ilgilerine âcil kaydıyla arz olunur ves’selâm…

ORDU HAYAT GAZETESİ

              05.06.2008